Како најпрофитабилни култури обично се издвојуваат соја и шеќерна репка, кои се на прво место од страна на исплатливоста на производство во зависност од годината (клима) и од цените на пазарот.
Шеќерна репка
Шеќерна репка се одгледуваат заради коренот, што се користи во производството на шеќер, при што се настануваат нуспроизводи од меласа, пулпа шеќерна репка и заситеност кашеста маса. Производство на шеќерна репка е важна поради можноста за обработка, но, исто така, заради споредните производи кои се вредни компоненти во исхраната на животните. А широкот спектар на преработени производи обезбедува можности да се создаде додадена вредност, а не само за главниот производ – шеќер, но исто така и за нус-производи (лист и шеќерна репка, резанци од репка, меласа) .Во ЕУ-28 има регистрирано 61 фабрика за шеќер (5 во Хрватска), или бројот на процесори на шеќерна репка во текот на годината се намалил од 189 во 2005 година, а остатокот од нив е 109, иако шеќерна репка се одгледува и се обработуваат во 19-те земји-членки, 70% од производството е сконцентрирана во четири земји (Франција, Германија , Полска и Обединетото Кралство). Број на земјоделците производители на шеќерна репка е намален во ЕУ-28 за 11% (од 158.245 до 141.178 во 2010/2011 година во 2014/2015), додека во Хрватска овој пад 37% (од 1.363 до 867).
Шеќерна репка е капитално интензивна култура, па производителите кои планираат нејзино производство треба да бидат свесни за трошоците и потенцијалните ризици кои произлегуваат од нејзините технолошки специфичности. Најдобри предкултури за шеќерна репка се пченица, јачмен, овес и соја, и култури кои најбрзо го напуштаат теренот, како тоа би можел да биде добро технолошки подготвен за сеидба на шеќерна репка.
соја
Соја се одгледува во сите производни области кои се поволни за одгледување на пченка, а поголема застапеност на соја во структурата на домашното земјоделско производство може да влијае на интензивен развој на други гранки на индустријата (производство на масло за јадење и вегетаријанска производи), особено во сточарството, бидејќи соја е многу важно во хранење на домашните животните. Сојата и соиното брашно семногу важна компонента на сточната храна (сојата содржи 44-48%, а брашното 38-52% протеини). Зелената маса на сојата претставува квалитетна волуминозна сточна храна. По хранливи материи соиното зрно е незаменливо во интензивното хранење на животните, но сепак, мора прво да се доработи – мора да бидат отстранети чтетните состојки од зрното, како што трипсин инхибитор, уреаза, кои можат да доведат до пореметување на метаболизмот на животното.
Валентина Соколовска
за Зелена берза
