Историската задача на земјоделската механизација е да ја зголеми продуктивноста и да ја направи работата помалку заморна. Овие основни цели се постигнати и денес Европа нуди особено напреден концепт за земјоделство. Како и да е, новите предизвици, како што се оние со квалитетот и здравјето на производството, одржливоста на животната средина и намалувањето на гасовите, ја доведуваат во прашање земјоделската механизација и предвидуваат нова фаза, исто така во однос на истражувањето и технолошкиот развој.
Земјоделската механизација е еден од столбовите на рамката на економските и социјалните индустријализирани земји. Достапноста на сè пософистицирани и со подобри перформанси, алатки и машини, доведе до извонреден развој на продуктивноста на трудот, дозволувајќи му на земјоделството – кое до пред два века беше главен извор на богатство и моќ, апсорбирајќи го околу 80% од работната сила – постепено да ја намалува својата потреба од работна сила, намалувајќи ги човечките ресурси неопходни за проширување на моделот на индустриско производство и развој на преработувачката индустрија и услуги.
Ова значи дека денес во Европа 5% од активното население (со пик од 2-3% во повеќето индустријализирани земји) е доволно за да се задоволи целокупната потреба од работна сила за земјоделско производство и затоа е можно да се потврди дека оригиналната цел на земјоделската механизација, односно да се зголеми продуктивноста на трудот, е целосно остварена.
Сепак, други и многу потешки се новите предизвици, со кои, во зората на овој нов милениум, земјоделството, а со тоа и земјоделската механизација, се повикуваат да се соочат.
Првиот предизвик, изразен од мотото „Хранење на планетата – Енергија за живот“, е моралната заложба да гарантираме доволно производство на храна за потребите на растечката светска популација, која во многу области бара подобар квалитет. Овој задолжителен услов не произлегува само од евидентните етички критериуми, туку има и важна социо-економска основа во неодамнешниот феномен на глобализацијата, која со големиот развој на средствата за комуникација и размената што ја наметнува, предизвика важни миграциски текови од области на помал развој, и во кои остануваат важни проблеми со гладот и недоволната исхрана, кон привилегираните области.
Потребата ова да се одвива секогаш со почитување и заштита на ресурсите на планетата Земја, кои се општо добро што треба да се сочуваат и пренесат на идните генерации, е тесно поврзано со претходната потреба. Затоа, прашањето е за зголемување на производството на храна на еколошки одржлив начин, односно за почитување на почвата и животната средина.
Секторот R&D во Европа се движи во оваа насока. Прогресивното воведување на електроника и информатичка технологија, поточно синтеза на ИКТ (информатички и комуникациски технологии), ја трансформира машинеријата, од едноставно средство за зголемување на продуктивноста на човечкиот труд, во „интелигентни“ уреди способни за интеракција со околината, и обработка и пренесување на информации.
Новите прецизни земјоделски технологии, засновани на новите сателитски системи, кои нудат точност на локацијата во обем од околу еден сантиметар, и високо софистицирани сензори и системи за автоматизација и регулација, овозможуваат специфични операции, во кои машините можат да ја прочитаат околината каде што работат, и се прилагодуваат на потребите на почвата и земјоделските култури. Затоа, дистрибуцијата на хемиски увози може да се одвива само кога и каде тоа е потребно, и во строго неопходно количество, а всушност се користи од страна на растенијата (Variable Rate Technology – VRT), со што се избегнува штетата врз животната средина што произлегува од непотребните распрснувања на производи во околината. Високото ниво на точност постигнато со техники за локализација доведе до развој на напредни помошни системи за возење, кои особено со голема машинерија за дистрибуција, му даваат на операторот индикации за одржување на точната работна линија, со важни придобивки, како во поглед на продуктивноста, и избегнување преклопувања и / или нетретирани области. Дистрибуцијата на ѓубрива и пестициди VRT овозможува да се намали количината на користен производ за 10 до 50%, додека автоматските системи за контрола и ширина на дистрибуција доведуваат до натамошно намалување на производот внесен во животната средина по нарачка од 5-10%
.Зголемената прецизност на GPS системите, развојот на нови сензори и експоненцијалниот раст на компјутерската моќ на компјутерски системи, даде голем поттик за истражување за развој на машини кои се способни да работат автономно. Дури и ако техничките и научните тешкотии поврзани со нивната практична примена сè уште не се целосно надминети, веќе се достапни роботски решенија кои можат целосно да управуваат со изведбата на специфични операции, како што се молзење, хранење животни, плевење и слично, додека експерименталните прототипи на целосно автономни машини за возење, способни да работат без возач на одборот, се сè побројни. Друго прашање, од особено значење за еколошката одржливост на механизацијата, е намалувањето и оптимизацијата на употребата на енергија, како во економски, така и во заштеда на енергија, така и во целите на животната средина, со цел да се намалат емисиите на гасови.
Забележително, беше европското истражување и посветеност на политиката за развој на обновливи извори на енергија кои произлегуваат од производи и, пред сè, од земјоделски нуспроизводи.
Во последната деценија, се забележува растечки развој на тракторите поттикнати од горивата за биомаса, особено биогоривата од втора генерација, кои произлегуваат од лигноцелулозни материјали и биогасот, со што се овозможува силно намалување на емисиите на гасови. Особено, во случај на моќ со биометан, емисијата на јаглерод диоксид практично се трга на страна, а вкупните емисии се намалени за 80% во споредба со традиционалните горива.
Уште еден елемент на развој, кој ќе игра важна улога во еволуцијата на механизацијата во Европа, за порационално и поефикасно користење на енергијата, е неодамнешното и прогресивно ширење на употребата на електрична енергија на мобилните машини. Воведени во последно време за замена на механичка и хидростатска трансмисија – во споредба со која се нудат далеку подобри карактеристики на леснотија, флексибилност и леснотија на прилагодување и контрола – да работат компоненти и оперативни органи на возење и оперативни машини, која форма на енергија сега е предмет на големо внимание од страна на производителите, исто така и за електрично / хибридно напојување на главниот мотор на машините за возење.
Паралелно со големата механизација наменета за обезбедување на економско и одржливо производство на главните прехранбени производи, две други важни развојни линии ќе го карактеризираат европското производство на машини и индустриски постројки во наредните години.
Еволуцијата на потрошувачката на храна во високо индустријализираните земји води кон потрошувачите кои им даваат сè поголемо значење на хедонистичките и квалитативните аспекти на храната.
Специјализираната механизација, наменета за култури со високи приходи и производство силно карактеризирана од квалитативна гледна точка, е сектор кој веројатно ќе има се поголем развој. Специфични машини за механизација на вредни земјоделски култури во типични области, производи од четврт ред и др, иако се содржани во квантитативна смисла, значително ќе го карактеризираат идниот развој на европската механизација.
Конечно, сектор кој е запоставен денес, но кој ќе треба да најде соодветно внимание, е оној на развој на соодветни технологии за да помогне во прогресивниот раст на земјоделското производство во помалку развиените области, каде остануваат сериозни и нерешени проблеми со гладот и недоволната исхрана. Проспективната анализа на демографската динамика покажува, со јасни докази, дека нарушувачкиот раст на глобалното население во наредните децении ќе биде концентриран во регионите со низок раст и особено во африканскиот континент, кој во 2050 година ќе достигне број на жители близу 2,5 милијарди.
Вистински и ефикасен процес на развој на земјоделството, дозволувајќи доволно производство на храна за да ги задоволи потребите на локалното население, денес е неизбежна морална обврска за индустријализираните земји. Оттука е, според тоа, потребата европската индустрија за земјоделски машини, да го активира својот огромен капитал на разновидност, искуство и висок професионализам, да развие соодветна механизација, која е одржлива во смисла на животната средина и во согласност со економските, социјалните и културните услови.
Валентина Соколовска
Зелена берза
