Што е силажа и зошто овој поим денес има толкава важност во земјоделството и енергетиката?
Силажата е ситно исецкана маса на одредени видови билки, богата со хранливи вредности, кои во силажата се конзервирани со делување на бактеријата за млечно- кисело ферментирање, која настанува кога свежо искосената и иситнета маса е ставена во силос и кога од неа со нагазување и покривање е истиснат воздухот, со што брзо се развиваат бактериите кои ја произведуваат таа млечна киселина. Различни видови бактерии кои се наоѓаат во природата користат органска состојка од искосената билка како сопствена храна.
Последица на тоа е-
- Осиромашување на масата со хранливи материи= балтериите ги користат како храна
- Масата содржи помалку хранливи материи- помалку млеко или месо.
Во модерното сточарство, силажата со секој ден има поголемо значење. Се користи силажа од пченка најчесто во комбинација со силажа од соодветни видови на трева.
Тревната силажа е богата со белковини, па кога ја надополнува пченкарната силажа се добива многу квалитетен основен облик за говеда.
Главна цел во денешното млечно говедарство е да се зголеми конкурентноста на производителот. Тоа значи да произведе што повеќе млеко со подобар квалитет со што помал трошок.
За да се постигне тоа , треба да произведе што поголем удел на млеко од основниот оброк. Тоа значи дека мора хранењето и целото производство да го конципира кон смалување на количината на концентрат. На тој начин и хранењето се прилагодува на природните потреби на говедата, па освен осетното намалување на трошоците на произведен литар млеко, се зголемува здравјето, вклучувајќи ја плодноста и другите елементи кои ја сочинуваат економичноста на производството.
Планирање на производството на силажа
Конкурентното производство на млекопретпоставува дека кравите во текот на целата година конзумираат ист оброк. Треба да се планира при производство на толкава колицина на одредени крмни растенија, кои ќе овозможат кравата секој ден во годината да јаде ист оброк. Со тоа ќе се постигни максимална ефикасност на пробавата, односно поголема количина од изедената храна да се претвори во млеко.
Точен избор за припрема на високо квалитетна силажа по чекори.
- Еден од начините за унапредување на производството и квалитетната силажа е вистинскиот избор на хибридите за силажа и адекватна примена на агротехнички мерки, кои ќе овозможат тоа производство да биди економично и профитабилно.
2. Виско квалитет на силажата на овие хибриди доаѓа после смален состав на лигнин ( компонента на целулоза) во пченката, што ја зголемува искористеноста на спремената храна. Кочанот е збиен, споро ја испушта влагата од зрното, го продолжува времето за спремање на силажата.Кочанот е крупен со крупно зрно, со брашнесто зрно, што како зрно, животното полесно го вари. Количината и квалитетот на млеко и месо нзависат од количината и квалитетот на силажата со која стоката се храни.
3. Фактори кои влијаат на ефикасноста на салирањето и квалитетот на силажата
- Вид на посевот
- Зрелост на посевот при косење
- Временски прилики
- Видови на сило објекти
- Брзина на полнење
- Висина на косење и должина на отсечокот
- Јачина на набивање на масата
- Начин на затворање
- Додатоци/ инокуланти
- Добро обучени работници
- Временска ускладеност на сите фази на силирање
- Затворање на силосот
4. Зрелост на посевите при косење
Пченката се силира во фаза на завосочена зрелост на зрното. Најдобро време за силирање е кога млечната линија на зрното на пченката се наоѓа на 1/3 до ½ од врвот на зрното. Тогаш целото растение има вкупно помеѓу 30-40% сува материја. Во таа фаза е најповолниот удел на кочанот во масата на целото растениое и се движи и до 40%.
Ако се соберат растенија со понизок удел на сува материја, значително се смалува приносот по единица површина. Идеално е ако се силира 35% сува материја будејќи се добива 97% од вкупниот можен принос.
5. Висина на косење на пченката за силажа
Оптимална висина на косење на пченката е на 40 см. Со сечење на целото растение на оваа висина, добиваме силажа со понизок состав на лигнин а со самото тоа е и подобра за сварливост на силажата. Значителна предност е и во минималната содржина на земја и загаденоста на силажата.
6. Должина на сецкање на растението
По одредувањето на моментот на сечење и висината на сечење. Треба да се одреди и должината на сецкање на растението. Оптимален удел на сецканите делови во вкупната силажа е важен за квалитетот, добро набивање и пакување на силажата. Процентот на нагмечени зрна при адекватна процедура е поголем од 95%. Целите зрна животните неможат да ги искористат. Потребни се остри ножеви за сецкање на силажата.
7. Пакување на силажата
Набивањето на силажата е од голема важност за брзо одземање на кислородот од силажната маса и почнување на анаеробна фаза. Со истискување на кислородот од силажната маса се спречува растот на анаеробни микроорганизми, како што се квасеци и различни бактерии кои трулат и лошо влијаат на квалитетот на силажата и производството како и на здравјето на животните. Степенот на одземање на кислородот од силажата ќе зависи од густината на пакувањето. Густината на пакување зависи од тежината н атракторот, од времето потрошено на пакување по тони, содржина на сува материја во силажата, дебелина на слоеви во фазата на набивање и способноста да се распоредат машнините добро на силосот. Степенот на набивање има директно влијание на губитокот на сувата материја за време на ферментацијата и п отворањето на силосите.
8. Постојат 2 вида на средства за силирање.
– за подобрување на млечно – киселото ферментирање
– за стабилизирање на силажата по отворањето силосите- за аеробна стабилност.
Непотполно или лошо ферментирање доведува до додатни штети, и во одредени случаи можи силажата и покрај лошата и непотполна млечно- кисела фрментација да има релативно висока содржина на енергија. Конзумацијата на ваква силажа е ниска, а тоа е одлучувачки фактор кој зборува за квалитетот на силажата и рентабилноста на производството на млеко.
Во такви случаи средството за силирање треба-
- Да оневозможи на анаеробните бактерии да се развиваат понатаму и со тоа да го зголемат млечно – киселото ферментирање. Прикладни средства делуваат бактерицидно, со вградување во структурата на бактериите и снижување на ПХ ( мравја киселина).
- Да се смали факторот на ПХ и така да се стимулира развојот на бактериите за млечно- кисело ферментирање.
Треба да с еима на ум дека провриената силажа е аеробно осетлива. Добро изработената силажа со средство за силирање , содржи повеќе шеќер.
.
9. Најголем изум е пластичната фолија со која силажата се затвора. Загубите на сувата материја во силажата која не е покриена во однос на затворањето со пластична фолија се големи. Во првите 90 см. На површината на силосот кој не е затворен , скоро 75% сува материја е изгубено во споредба со затворената силажа каде загубите се околу 15%.
Трошоците на филојата и работната сила се многу помали. Ставањето на фолија спречува силажата да биде наквасена од дожд, што предизвикува во првите 30см. Потполно гниење на силажата со лоши последици по здравјето на животните. Значаен трошок претставува и работната сила за отстранување на поврчинскиот расипан слој од силажата. Нажалост, многу мал дел од расипаниот површински слој се отстранува, со што се нанесува поголема штета.
10. При Отварање на силосот, силажата се изложува на воздухот и можи да се зголемат микроорганизмите. Лошо спремената силажа е склона на расипување. За да се намали тоа, целата силажа треба да е мазна и рамна од дното до врвот. Дневно треба да се вади од целата површина минимално 15 до 30 см. А лето 40 см и повеќе. Најдобро е силажата да се зема со смецијален утоварач или фреза.
Аеробното пропаѓање резултира со бројни загуби на сува материја, енергија, протеини, шеќер и сл. Притоа се создаваат штетни материи како што се микотоксини, амониум диоксид и алкохол. Чувањето на инокулирана силажа е подобро во просек 89 саати, а на онаа која не е третирана 65 саати. Аеробната нестабилност се востановува кога температурата на силажата ќе нарасти за повеќе од 1 степен над температурата на амбиентот.
Александар Христовски
Дипл. инжинер агроном
Директор на продажба Сано- Македонија
